PRVI TALASI SEOBI INDOEVROPLJANA NA BALKANSKI TERITORIJ.

Historijskim slijedom, prostor Balkana od trećeg milenija stare ere zaposjedaju prvi (proto) indoevropski narodi. Prema općeprihvaćenom znanstvenom mišljenju, hipotetička indoevropska zajednica naroda u kojoj se razvija protoindoevropski jezik formirana je, najvjerovatnije, na prostoru Uzbekistana i Kirgistana, odakle je, potpomognuta klimatskim promjenama, migrirala i proširila se na nekoliko kontinenata te izgradila – stapajući se, nadjačavajući ili potpuno uništavajući postojeće – više razvijenih civilizacija.

Obzirom da se radi o ogromnom broju naroda i plemena, pažnju ćemo usmjeriti samo na par onih koji ostavljaju dubok trag na povijest, kulturu, kao i supstratnu osnovicu etnogenetskog sastava balkanskih naroda, pri čemu posebno mislimo na Helene, Kelte, Ilire, Rimljane (italske narode) i Tračane.

HELENI

Stari narodi koji su činili okosnicu helenske kulture ne pripadaju indoevropskim Helenima već nekolicini alorodijskih naroda koji su, u simbiozi sa doseljenicima iz Male Azije i Balkanskog poluotočja, izgradili jednu od najtrajnijih i najbogatijih civilizacija u povijesti.

Helenskog naroda bila su četiri plemena: Ahajci/Ahejci, Eoljani, Dorani i Jonjani.

Na vrhuncu svoje civilizacije narod Helena čini oko četrdeset plemena nastanjenih na prostoru današnje Grčke, od kojih je bilo i relativno malehno pleme Helenes u Tesaliji pod vodstvom Ahila, po kome je i nacija dobila ime.

Helensko carstvo je obuhvatalo prostor današnje Grčke, zatim Kipra, Jonije današnja Egejska Turska), Sicilije, Južne ltalije te veće dijelove današnjih zemalja Albanije,Bugarske, Makedonije, Srbije,Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Francuske, Španjolske, Ukrajine, Libije i Egipta.

ITALSKI NARODI

Pojam italski narodi obuhvata većinu negrčkih naroda ili plemena koja su se na području stare Helade miješala sa Grcima, ali su naseljavala i šira područja.U izraslija plemena ubrajaju se Sikuli na Siciliji, Japige i Mesapi na Apeninskom poluotoku, Etrurci u Srednjoj ltaliji, Latini u oblasti Rima,Umbro-Sabelli u Južnoj i Srednjoj ltaliji, te Veneti,Liguri i niz drugih većih i manjih etničkih skupina italskog, keltskog i ilirskog porijekla. Helenski gradovi sve do Aleksandra Velikog (356-323. god. p.n.e.) nisu bili ujedinjeni u čvrstu političku zajednicu, već su egzistirali autonomno u srodnoj kulturi.

ILIRI

Ogromnu skupinu plemena ili, bolje kazano, plemenskih saveza (njih preko pedeset), koja su naseljavala prostore Balkana, Panonije, Južne Italije i Jadranskog priobalja, činili su Iliri. Zbog svog jednostavnog načina življenja dugo su bili izloženi raznim utjecajima i bivali podanici helenske i rimske vlasti,da bi na koncu dobili posebnu poluovisnu državu Ilirsku prefekturu unutar Rimskoga carstva. Zbog otvorenosti i spremnosti da prihvate druge i drugacije, nerijetko su se miješali sa drugim etničkim skupinama (Helenima, italskim narodima, Keltima, Gotima te na kraju Slavenima).

KELTI

Rimljani su Kelte često miješali sa Galima. U 4 stoljeću p.n.e. Kelti su pravili velike migracije u bogatije krajeve kako bi ih zaposjeli to jest okupirali ako nebi osvojili u tom slučaju opustošili i opljačkali kao što su to uradili sa Rimom (387. god. p.n.e.). Osvojili su i zaposjeli cijeli Ilirik, Zapadni Balkan,

Jadransko primorje i Bosnu, na kraju se miješaju sa starosjediocima Ilirima, naročito Japodima.

Nakon viševjekovnih ratova i borbi između sebe na kraju su većina jačih keltskih plemena migrirala sa Balkana i Jugozapadne Evrope ka Britaniji i Galiji. Dva najveća živa keltska naroda su Irci i Velšani.

TRAČANI

Tračani se na historijskoj sceni javljaju u drugom mileniju p.n.e. Naseljavaju prostor između Karpata, Crnog, Mramornog i Egejskog mora, te doline Vardara i Morave.Pripadaju indoevropskoj skupini naroda.Najznačajnija tračanska plemena su Odrizi, Tribali,Dačani, Mezi, Besi, Geti i Sardi.

U 5. stoljeću p.n.e. Odrizi na teritoriji današnje Trakije osnivaju državu koja traje do sukoba Tračana sa makedonskim kraljem Filipom Il (383-336. god. p.n.e.)

Pored Odriza i Dačani su također na teritoriji današnje Rumunije osnovali jaku državu, koju će u 2. vijeku n.e. pokoriti rimski imperator Trajan, formirajući nakon toga državu Trakiju u čiji će sastav ući većina nekadašnjih tračanskih teritorija.

DRUGI TALAS lNDOEVROPLJANA

Balkanski poluotok u prvim stoljećima po rođenju Isaa a.s. iznova biva važna tačka na čvorištu velikih premještanja naroda izazvanih hunskim pohodima (375. godine p.n.e.) iz pravca Urala i Kaspijskog jezera.

HUNI

Huni su se, prošavši kroz vrata naroda, prema Rimskom imperiju i drugim krajevima Evrope, prvo sudarili sa Gotima, izazivajući njihovu seobu, što je proizvelo ciklične i dugotrajne procese migracija.Predvođeni Atilom,Huni osnivaju veliko carstvo na prostoru između Karpata do Podunavlja,primoravaju Rimljane da im plaćaju danak, savladavaju Ostrogote te zaposjedaju veći dio Balkana. Njihova vladavina je trajala do smrti Atile, carstvo se raspada i migriraju prema Aziji.

GOTI

U 4. stoljecu p.n.e tokom velikih migracija dolaze na scenu Gotima odnosno Vizigotima (Zapadnim ili Bijelim Dobrim Gotima), mada se ne može podvući jasna linija između njih i Ostrogota, uslijed rodbinskih, ratničkih, ekonomskih i kulturoloških veza i pomijeranja kojima su bili izloženi od svoje pojave na historijskoj sceni.

Vizgoti se iz Skandinavije doseljavaju na prostore Rimskoga carstva i vode surove ratove u Makedoniji i Iliriku, gdje se jednim dijelom zaustavljaju i miješaju sa autohtonim stanovništvom, dobijajući status saveznika Rimskoga carstva i pravo naseljavanja na prostoru Trakije, Dakije i balkanskih planina zbog zasluga u zaustavljanju hunskih pohoda, uz obavezu služenja u rimskim vojnama. Njihovo kraljevstvo obuhvatalo je dijelove ltalije i Dalmacije sa prijestolnicom u Raveni.

Najmoćniji vladar bio je Teodorik Veliki.

Nakon smrti Teodorik Velikog početkom 6. vijeka, Ostrogoti ulaze u rat sa lstočnim Rimom i bivaju poraženi od strane imperatora Justinijana.

Vizigoti su narednih stoljeća konstantno provodili razna osvajanja, što ce na koncu rezultirati i osnivanjem Vizigotskog kraljevstva na lberijskom poluostrvu nakon istrjebljenja Vandala.

Vizigotsko kraljevstvo će se održati do početka 8. vijeka, kada ih pobjeđuje Tarik bin Zijad, počevši od Bitke kod Gadalete (711. godine). Dio plemstva prebjegava na sjever i osniva kraljevstvo Asuriju na čelu sa Pelajom. Preostali Vizigoti ili ostaju sa muslimanima i, vrlo često, prelaze na islam ili prebjegavaju kod Franaka.

VANDALI

Nakon Huna i Gota, na strukturu stanovništva Balkana utjecali su, kao treća važna skupina, istočnogermansko pleme Vandali. Postojbina Vandala bila je Skandinavija, odakle su preko Baltika došli do Rimskog carstva i naselili prostor Poljske i Šlezije, odnosno doline rijeka Visle i Odre, gdje je prema rimskim historičarima nastala država Germanija. Vandali su se graničili sa Gotima, sa kojima su se često sporili oko teritorija, što je dovelo i do njihovog kasnijeg prodora ka lberijskom poluotoku i Africi. Otuda je i prvotni naziv nekadašnje države Andaluzije na tlu Iberijskog poluotoka izvorno glasio Vandaluzija, ali se vremenom slogovna jedinica ‘van’ uprostila i dobili smo početni slog u ovoj rijeci ‘an’.

AVARI

Na posljetku, u dodir sa balkanskim domicilnim stanovništvom vrlo rano došli su i Avari ili Obri, odnosno Evroazijski Avari, koji su prvotno naseljavali oblast Kaspijskog jezera, ali su, potisnuti ostalim turskim plemenima, u 6. stoljeću došli Justinijanu i u Panonskoj niziji osnovali Avarski kaganat. Sklapajući saveze sa ostacima hunskih i bugarskih plemena, osvajaju Sirmijum i pomažu Langobardirna protiv Gepida te docnije nasrću na najznačajnije imperijske gradove na Balkanu, ali i cijeloj Heladi, Trakiji i Iliriku, naročito kada se u nekom obliku u pljačkaškim pohodima udruže sa pridolazećim Slavenima. Njihovo prisustvo, kao i međuutjecaj sa balkanskim narodima, trajalo je do 9. vijeka.

TREĆI TALAS lNDOEVROPLJANA

SLAVENI

U trećem i posljednjem talasu indoevropskih naroda koji dolaze na Balkan posebno mjesto pripada Slavenima. Slaveni se na evropskoj pozornici javljaju u 5. i 6. vijeku. Iz svoje prapostojbine, nakon završetka saveza sa baltijskim narodima, podijeljeni su u tri velike grupe: istočna slavenska plemena koja se šire na prostor Rusije, Ukrajine i Bjelorusije, zapadna slavenska plemena dolaze na prostor Srednje Evrope (Poljaci, Česi, Slovaci, Kasupi, Lužički Srbi) i južna slavenska plemena koja se doseljavaju u Istočnu Evropu ili na Balkanski poluotok.

Za razliku od Gota i Avra koji se nisu uspjeli održati na tom prostoru, južni Slaveni se sjedinjuju sa strosjediocima, vrše razmjenu kulturno-civilizacijskih pregnuća i u tom međuutjecaju umnogome brojčano nadvladavaju domicilne narode od kojih preuzimaju neke od ključnih odlika kasnijeg oblikovanja i rastakanja na današnje narode Balkana koji u svojoj etnogenezi sadrže veći ili manji slavenski etnogenetski supstrat. Tako današnji Bošnjaci, Srbi, Hrvati,Crnogorci, Slovenci, Makedonci, Bugari, pa dijelom čak i Albanci, Grci, Rumuni, Cincari,Aromuni, Vlasi i balkanski Romi u sebi, kao najmlađi etnogenetski sloj, sadrže u većoj ili manjoj mjeri slavenski haplotip.

Preuzeto iz knjige Drevna Bosna- Muamer Zukorlić.